نێچیرڤان بارزانی: دڤێت ڕەوشا شنگالێ بهێتە ئاساییكرن

سەرلەبەیانیی ئەمڕۆ چوارشەممە 3/8/2022 بە ئامادەبوونی نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان، نوێنەری مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق، نوێنەرانی نەتەوە یەكگرتووەكان و كونسولخانە و نوێنەرایەتیی وڵاتانی بیانی، بەرپرسانی حزبی و حكوومی سنووری پارێزگای دهۆك و مووسڵ، كەسوكاری قوربانیان و ژمارەیەكی زۆری هاوڵاتیانی ئێزدی، لە قەزای سێمێلی سەر بە پارێزگای دهۆك ڕێوڕەسمێك بۆ یادی هەشت ساڵەی جینۆسایدی ئێزدیان لە شەنگال و دەوروبەری كە لەلایەن ڕێكخراوی تیرۆریستیی داعش ئەنجامدرا، بەڕێوەچوو.
لە ڕێوڕەسمەكەدا دوای پێشكەش كردنی چەند وتەیەك لەلایەن بەڕێزان پارێزگاری دهۆك و وەزیری كاروباری شەهیدان، نێچیرڤان بارزانی وتەیەكی پێشكەش كرد، ئەمە دەقەكەیەتی:
كەسوكارێن قوربانیێن كارەساتا شنگالێ..
مێڤانێن ڕێزدار و ئامادەبوویێن خۆشتڤی..
بەری هەر تشتەكێ من دڤێت بخێرهاتنا وە هەمیا بكەم ب تایبەتی بخێرهاتنا نوێنەرێ جەنابێ سەرۆك وەزیران مستەفا كازمی كو ئەڤرۆ تەشریف ئینا دگەل مە بخێر بهێت سەر چاڤا، كونسولێت وڵاتێت بیانی ل هەولێرێ، ئەڤێت كو ل هەولێرێ هاتییە ڤێرە، ئەز بخێرهاتنەكا گەرما وان هەمیا دكەم یەك ب یەك، گەلەك بخێرهاتن و سەرچاڤا هاتن.
ئەڤڕۆ ئەم هەمی پێكڤە ب دلەكێ تژی كۆڤان، بیرهاتنا هەشتەمین سالڤەگەڕا جینۆسایدا شەنگالێ دكەین، كو مەزنترین كارەساتا سەدەیێ بیست و ئێكێ یه،‌ هاتیە سەرێ ئێزدیا و گەلێ كوردستانێ. سەرێ ڕێزێ لبەر گیانێ پاقژێ شەهید و جانگۆری یێن ئێزدی دچەمینین د ڤێ ڕۆژێدا.
ئەڤ كارەساتا داعشێ‌، بوویە‌ بەرپەڕەكێ دی یێ خوینێ یێ دیرۆكا كوردستانێ و فەرمانەكا دی یە یا ل سەر ئێزدیا. پێنج هزار ژن و زارۆك و مێرێن ئێزدی بوونە قوربانی. هەتا نهۆ ژی (2,717) ئێزدی ڕەڤاندینە، هێشتا (325) هزار ئێزدی ل كەمپا ئاوارەنە. (100) هزار ئێزدی ل وەڵاتێن جیهانێ پەنابەر بوونە. پتریا شنگالێ وێران بوویە و خەلكێ وێ بێ مال و حال بوون.
بیننە بەر چاڤێت خۆ، دناڤ چەند ڕۆژەكادا هزاران ئێزدی هاتنە گوللەبارانكرن، د گۆڕێن بكۆمەڵدا هاتنە بنئاخكرن. هزاران كچ و خوشكێن ئێزدی هاتنە ڕەڤاندن و كڕین و فرۆتن پێ هاتەكرن. ب هێزا چەكی و ب كوشتنێ، هەولەكا زۆر دا بۆ گۆڕینا دینێ وان.
گەلی خوشك و برا،
ئەز دزانم دلێ هەوە هەمیا یێ پڕی كول و كۆڤان و حەسرەتە. خەما هەوە زێدە یا مەزنە. ئەڤ هژمارە ئەڤێن مە بەحس كری، گەلەك خەمناكن. لێ دڤێت هەردەم مەزنیا ڤێ كارەساتێ لبەر چاڤێ مە بیت، دا هەول بدەین و كار بكەین زویتر چارەسەر بكەین و كاریگەریێن وێ كێم بكەین و هەول بهێتە دان جارەكا دی ئەڤ كارەساتە ل سەر مللەتێ مە دووبارە نەبیت.
لڤێرێ قەولەكێ ئێزدیا تێتە بیرا مە كو دبێژیت:
گەلەك هەنە، دل بكەسەرن
خەوێت شەڤا ژ خۆ دبڕن
لسەر قەوم و مللەتێ خۆ بهەگەرن
لدنیا و ئاخرەتێ، ل چو بازاڕا ناخوسرن
گەلی ئێزدیان…
هەر ژ ڕۆژێن ئێكێ یێن ڤێ كارەساتێ، مە سۆز دا كو چ ژ مە بێت ئەم دێ كەین بۆ پاراستن و مانا ئێزدیا. سەرباری كۆمكوژی و وێرانكرنا شنگالێ، لێ ڕەڤاندن و كڕین و فرۆتنا خوشك و دایكێن ئێزدی، پتری هەر تشتەكێ دی، دلێ ئێزدیا و دلێ هەمی گەلێ كوردستانێ بریندار كر. ئەڤە هەتا نهۆ ژی بۆ مە هەمیا برینەكا ڤەكریه و ب ساناهی ژی ناهێتە ژبیركرن‌.
هەر هنگی مە نڤیسینگەهەكا ڕزگاركردنێ ڤەكر، هەتا نهۆ شیاینە (3,554) ژن و مێر و زاڕۆكا ڕزگار بكەن. مە سۆز دایە كو هەتا ژنەك‌، مێرەك، یان زاڕۆكەك ڕەڤاندی مابیت، دێ بەردەوام بین، ئەڤە ئەركێ سەر ملێ مە یە و كێمترین تشتە ئەوێ كو ئەم دكارین دەرحەق مللەتێ خۆ، دەرحەق خوشك و برایێت خۆ یێت ئێزدی بكەین و واجبێ مە یە و چ منەت تێدا نییە. داخازێ دكەم هەركەسێ زانیاری دەربارەی ڕەڤاندیا هەنە، بلا هاریكاریێ دگەل نڤیسینگەها ڕەڤاندیا بكەت داكو بشێن ئەڤێت هاتیە ڕەڤاندن ڤەبینن و ب ئانەهیا خودێ ڕزگار بكەین.
دەما وێ كارەساتێ، ب هاریكارییا خەلكێ خۆشتڤیێ پارێزگەها دهۆكێ و نەتەوەیێن ئێكگرتی، حكوومەتا هەرێما كوردستانێ كارەكێ بلەز و هەمەلایەن كر بۆ ئاكنجیكرن و پشتەڤانیا ئاوارێن شنگالێ. هاریكارییا خەلكی یا هنگی و نهۆ ژی بۆ ئاوارا، جهێ شانازی و سوپاس و پێزانینەكا بەردەوامە. گەلەك سوپاس بۆ خەلكێ دهۆكێ، سوپاس بۆ خەلكێ زاخۆ، سوپاس بۆ هەمی خەلكێ بادینان، سوپاس بۆ هەمی خەلكێن ل ڤێ دەڤەرێ دژین، مامۆستا یێت ئاینی، ڕەوشەنبیر، مامۆستا یێت زانكۆیێ، مامۆستا و هەركەسەكێ ب دەورێ خۆ ڕابووی د وێ ڕۆژێدا بۆ هاریكارییا خەلكێ مە یێ ئاوارە یێ ئێزدی، چ جارا ل بیرا من ناچیت، ل هندەك جها مامۆستایێت ئاینی بڕیار دا و مزگەفت چۆل كرن بۆ ڤان ئاوارا، ئەڤ تابلۆ یێ پێكڤەژیانی ب تایبەتی ل كوردستانێ و ب تایبەتتر ل پارێگەها دهۆكێ جهێ شانازیێ یە بۆ مللەتێ مە، بۆ پارێزگەها دهۆكێ، بۆ كوردستانی و بۆ مە هەمیا و پێدڤیە هەتا هەتایە ئەڤە بمینیت و ئەو پێكڤە ژیان یا بەردەوام بیت.
عەزیزان..
هەر وێ دەمێ سەرۆكێ مە مەسعود بارزانی سۆز دا كو دێ شنگالێ ڕزگار كەن و مەزارێ شەرفەدین و لالشا نوورانی پارێزن. بارەگایێ خۆ یێ مەیدانی ل ئەنیا شنگالێ دانا و هەتا ڕۆژا مزگینیا سەركەفتنێ لسەر چیایێ شنگالێ نەدای، بەرۆكا شەڕی ل شنگالێ بەرنەدا و ئەو سۆزا كو وی دایە گەلێ مە، بجھ ئینا.

پێشمەرگێن مێرخاس كو بۆ ڕزگاركرنا شنگالێ شەهید بووین، كو چیایێ شنگالێ پاراستی، هەردەم جهێ ڕێزا گەلێ كوردستانێنە، قەهرەمانی و خوینا وان وەكر كو داعش نەشیا ئێزدیا ژناڤ ببەت.
سوپاسیا هەمی وان ڕێكخراو و كەساتیێن ئێزدی و كوردستانی دكەم كو ل دەرڤە و وەڵاتێن جیهانێ كار كرین بۆ ناساندنا كارەساتا شنگالێ و پشتەڤانیا ئێزدیا. سوپاسیا وەڵاتێت هەڤپەیمان دكەم ئەوێت كو هاریكارییا مە كری د وان ڕۆژادا بۆ ڕزگاركرنا شنگالێ، هیڤیدارین بەردەوام بن داكو ئەڤ كارەساتە ل زۆرترین وەڵاتێن جیهانێ وەك جینۆساید بهێتە ناساندن.
ئامادەبوویێن ڕێزدار…
كوردستان و ئێزدیاتی، ناسنامەكا هەڤبەشا دیرۆكی یا مللەتێ مە و جوگرافیا مەنە. ئێزدیاتی دینەكێ كەڤنێ كوردستانێ یە و بەری هاتنا دینێن دی، ژیان و پەیوەندییا مرۆڤا ل كوردستانێ ڕێكئێخستبوو.
ئێزدیاتیێ، دەوڵەمەندیا زمان و كولتوورێ گەلێ كورد و كوردستانێ دناڤ دەق و نەریت و سروودێن خۆدا پاراستییە. كوردستان ناڤەندا ئێزدیایەتیێ یە، مانا ئێزدیا ل كوردستانێ، مەرج و بنگەهێ ئێزدیاتیێ یە.
ژبەر هندێ دڤێت ئێزدی لسەر ئاخا خۆ ل شنگالێ، ل كوردستانێ بمینن. دڤێت لالشا نوورانی بەرنەدەن و بێ خودان نەكەن.
ئێزدیاتی، دویری كوردستانێ یا ب زەحمەتە، دویركەفتنا ئێزدیا ژ كوردستانێ، گەفەكا مەزنە بۆ سەر ئێزدیا. كوردستان و ئێزدیاتی دوو باوەڕ و جوگرافیانە كو پێكڤە هاتینە گرێدان و كەس نەشێت ڤان هەردووكا ژێكڤەكەت، چونكی ئیمانا ئێزدیا، ب كوردستانێ قایم دبیت، هەروەك ئەڤ قەولێ ئێزدیا دبێژیت:
جوابێ بدەنە كوردستانێ
بلا قایم كەن ئیمانێ
شەرفەدین میرە لدیوانێ
هەر ل ڤێرێ داخازێ ژ هەمی وەڵات و ڕێكخراوێن جیهانی دكەم كو پشتەڤانیا دەڤەرا شنگالێ و خەلكێ جینۆسایدكریێ ئێزدی بكەن. یا گرنگ ئەوە، بۆ ئاڤەدانكرنا دەڤەرا شنگالێ، دابینكرنا خزمەتگوزاریا و هەمی پێویستی یێن ئێزدیا لسەر ئاخا وان، پشتەڤانیا ئێزدیا بكەن. پەنابەریا ل وەڵاتێن جیهانێ، بۆ ئێزدیا مەترسییەكا مەزنە لسەر نەمانا ئێزدیاتیێ.
وەك هەمی گەلێ كوردستانێ، ئێزدی لسەر دەستێ هەمی ڕژێمێن بەرێ یێن عێراقێ كەفتینە بەر جینۆسایدێ. ڕژێما بەرێ، دەهان گوندێن ئێزدیا تێكدان، گەلەك ئێزدی ب كۆم هاتنە گرتن و بێسەروشوین كرن، دەستكارییا ناسناما وان هاتەكرن. پشتی سالا ٢٠٠٣ێ، كەفتنە بەر هێرشێن دڕندە یێن ئەلقاعیدە، وەكی گوللەبارانكرنا (٤٠) كاركەرێن ئێزدی ل مووسڵ، كۆمكوژییا گرعوزێر و سیبا شێخدر. پشتی وان ژی داعشێ دەڤەرا شنگالێ ب شێوەیەكێ سیستەماتیك جینۆساید كر.
كۆمكرنا دەهان بەڵگەنامەیان لسەر ڤێ تاوانا داعشێ، هیچ گومانەكێ ناهێلن كو ئەوا بەرامبەر ئێزدیا هاتیە كرن، جینۆسایدە و تاوانا دژی مرۆڤاتیێ یە لگۆر یاسایا نێڤدەولەتی. واتە ئەركەكێ یاسایی و ئەركێ ئەخلاقی و مرۆڤییە لسەر كۆمەڵگەها نێڤدەولەتی كو پشتەڤانیا ئێزدیا بكەت.
جهێ دەستخۆشیێ یە، پەرلەمانا كوردستانێ بڕیار دا كو كۆمكوژییا شنگالێ جینۆسایدە. هەروەسا یاسایا پشتەڤانیكرنا ژنێن ڕزگاربوویێن ئێزدی و كەمینەیێن دی ل پەرلەمانا عێراقێ دەركەفتییە. تیما ڤەكۆلینا نەتەوەیێن ئێكگرتی بۆ لێپێچینا ل تاوانێن داعش (یوونیتاد) هزاران بەڵگە بۆ دادگەهێ كۆم كرینە، ل گەلەك وەڵاتان ژی هەول هەنە بۆ ناساندنا كارەساتا شنگالێ وەك جینۆساید.
ئەڤە هەمی پێنگاڤێن مەزنن بۆ پاراستنا ئێزدیا. لێ یاسایا پشتەڤانیكرنا ژنێن ڕزگاربوویێن ئێزدی هێشتا ب تەمامی نەهاتیە جێبجێكرن، ڕەوشا ڕزگاربوویا ل كەمپا و ژبەر نەبوونا ئاسایشێ و خزمەتگوزارییا ل شنگالێ گەلەك خرابە.
هێشتا خەلكێ ئێزدی دناڤ كاریگەریێن خرابێن جینۆسایدێدا دژین. ڤێ ژی پێویستی ب كارێ زێدەترێ حكوومەتا فیدرالییا عێراقێ هەیە ب هەماهەنگیێ دگەل حكوومەتا هەرێما كوردستانێ. هەروەسا پێویستە پشتەڤانییەكا ڤەكری یا وەڵات و ڕێكخراوێن جیهانی هەبیت بۆ ڤێ پرسێ. ئێزدی قوربانیێن جینۆسایدا ڕێكخراوەكێنە كو دوژمنا هەمی مرۆڤایەتیێ بوو، ئەڤڕۆ چێنابیت جیهان ئێزدیا دڤێ ڕەوشا خرابدا ژبیر بكەت. پێدڤیە ئەوا دكارن، بۆ هاریكارییا ئێزدیا بهێتە كرن.
ئامادەبوویێن ڕێزدار…
ڕەوشا شنگالێ هەتا نهۆ ڕەوشەكا نەئاسایی یە، هێشتا دەهان هزار خێزان نەشیاینە ڤەگەڕنە دەڤەرا شنگالێ. هەتا نهۆ ڕێككەفتنا شنگالێ یا ناڤبەرا حكوومەتا هەرێما كوردستانێ و حكوومەتا فیدرالی، نەهاتیە جێبجێكرن. خزمەتگوزاری خرابن، ئیدارەكا یاسایی ل شنگالێ نینە، كێشەیا هەبوونا هێزێن چەكدارێن دەرڤەی سیستەمێ بەرگرییا عێراقێ، هێشتا نەهاتیە چارەسەركرن. بێ بەرچاڤگرتنا مەترسیێن ئێزدیا و خەلكێ وێ دەڤەرێ، خێزانێن داعشێ تێنە ڤەگەڕاندن. ئەڤانە هەمیا وەكریە كو ڕەوشا شنگالێ ئاسایی نەبیت.
یێن كو دخازن پشتەڤانیا خەلك و دەڤەرا شنگالێ بكەن، دڤێت ڕەوشا شنگالێ ئاسایی و یاسایی بكەن. ئەوێن ڕێگریێ ل ئاساییبوونا ڕەوشا شنگالێ دكەن، د خەما ئێزدیا و د خەما شنگالێدا نینە. دڤێت ئێدی شنگال وەك كارتەكا سیاسی نەهێتە بكارئینان. دڤێت ئێشێن خەلكێ شنگالێ نەبنە یارییەكا سیاسی. دڤێت ڕێ بێتەدان كو ڕەوشا شنگالێ بێتە ئاساییكرن.
ب پلەیا ئێكەم ئەركێ حكوومەتا فیدرالییا عێراقێ یە ب هەماهەنگیێ دگەل حكوومەتا هەرێما كوردستانێ، ڕەوشا شنگالێ ئاسایی بكەن و ئیدارەكا شەرعی ب شێوەیەكێ یاسایی ل دەڤەرێ چێببیت، هێزێن نەشەرعی هەلوەشینیت، خەلكێ دەڤەرێ بۆ پاراستن و بڕێڤەبرنا خۆ بهێنە دامەزراندن.
پارێزگەهكرنا شنگالێ و تەرخانكرنا بودجەیا پێویست بۆ ڤێ مەبەستێ، دشێت ببیتە هۆكارەكێ گەلەك باش بۆ چارەسەركرنا ئاریشەیێن شنگالێ و نەهێلانا شوینوارێن كارەساتێ. هەروەسا ئەڤ پێنگاڤە دێ خەلكێ دەڤەرێ پشتراست كەت كو ڤەگەڕنە سەر ئاخا باب و باپیرێت خۆ.
بۆ ڤێ مەبەستێ داخازێ ژ هەمی لایەنێن كوردستانی و عێراقی دكەم پشتەڤانیا ڤێ پێشنیارێ بكەن. هەروەسا داخازێ ژ ڕێكخراوێن ناڤخۆ یێن جیهانی و نێڤدەولەتی دكەم كو ئەركێ خۆ بەرامبەر خەلكێ ئێزدی، بەرامبەر شنگالی یێن خۆشتڤی ژبیر نەكەن.

ب دو گۆتنا: ئێزدی هێشتا پەریشان و سەرگەردانن. پشتی وێ جینۆسایدا هاتیە سەرێ وان، ئێزدی پێتڤی چاڤدێرییەكا گەلەك تایبەتن و پێویستە ئەڤە بهێتە كرن.
ئامادەبوویێن هێژا،
وەكی ئەم هەمی دبینین، ڕەوشا سیاسی و ئەمنی یا عێراقێ هەر یا ئالۆز دبیت. ناكۆكیێن هێز و لایەنێن سیاسی، گەهشتینە ئاستەكێ گەلەك مەترسیدار! عێراق ئەڤڕۆ موحتاجی هاریكاری و پێكڤەكاركرنا هەمی هێز و لایەنێن سیاسییە. پاراستنا ئارامی و سەقامگیریا عێراقێ، ئەرك و بەرپرسیاریا هەڤبەش یا هەمی هێز و لایەن و پێكهاتێن عێراقێ یە.
ئارامی و ئاسایش و سەقامگیریا هەمی عێراقێ یا پێكڤە گرێداییە. ژبەر هندێ جارەكا دی داخازێ ژ هەمی هێز و لایەنێن عێراقی دكەم، پێكڤە لسەر مێزا دانوستاندنێ هەمی كێشەیا چارەسەر بكەن.
هەروەسا داخازا تەبایی، ئێكڕێزی و هاریكاریا هەڤبەش یا هێز و لایەنێن كوردستانی دكەم. ئەڤڕۆ د ڤێ ڕەوشا هەستیار و ئاڵۆزدا، بۆ هەرێما كوردستانێ ژ هەر دەمەكێ زێدەتر تفاق و ئێكڕێزی و پێكڤەبوون پێویستە. كو ئەم ئێكڕێز و تەبا بین، ئەم دێ شێین دەسكەفتێن مەزنتر بدەستڤە بینین، ئەم دێ شێین هاریكارییا خۆ بكەین و هاریكارییا برا و خوشكێت خۆ ل عێراقێ ژی بكەین دا ل ڕەوشا كو نها تووش بووی دەرباز ببن.
دڤێت لایەنێن سیاسی یێن هەرێما كوردستانێ ناكۆكی یێن خۆ لسەر پرسا هەلبژاردتنان چارەسەر بكەن و بگەهنه لێكگەهشتنەكا هەڤبەش داكو دەما هەلبژارتنێ بێتە دیاركرن و زێدە ل ڤێ پاشنەكەڤیت.
هیڤیدارین هەشتەمین ساڵیادا كارەساتا شنگالێ هاندەر بیت بۆ پێنگاڤێن جددی و چارەسەركرنا كێشەیێن خەلكێ دەڤەرا شنگالێ و ئاساییكرنا ڕەوشا وێ و دابینكرنا خزمەتگوزاریێن پێویست و ئاڤەدانكرنا وێ دەڤەرێ.

دگەل ڤێ كارەساتا هندە مەزن، خۆڕاگریا ئێزدییا، خۆڕاگرییا وان جهێ ڕێز و پێزانینەكا مەزنە. ب ڤێ باوەری و خۆڕاگریێ، ئەزێ پشتڕاستم دێ شێین ڤێكڕا ئەو برینێت وان دەرمان كەین، دێ ڤێكرا بەرەڤ پاشەڕۆژەكا باشتر و گەشتر بۆ مللەتێ مە پێنگاڤا هاڤێژین.
سوپاس بۆ ئامادەبوونا هەوە.
سڵاڤ بۆ گیانێ پاكێ هەمی جانگۆری و قوربانی یێن كارەساتا شنگالێ.
سوپاسییەكا تایبەت بۆ پارێزگەها دهۆكێ و پارێزگارێ دهۆكێ بۆ پشتەڤانییا بەردەواما وان و خەمخۆرییا وان بۆ ئاوارێت شنگالێ و ئاوارێت دی یێت دەڤەرا دهۆكێ چ كرستیان، چ ئێزدی و چ ئەوێن كو هاتییە ڤێ دەڤەرێ. زۆر جارا من یێ گۆتی و دێ دوبارە كەم، جوانییا كوردستانێ ئەڤ تابلۆیا پێكڤەژیانا مە یە. هیڤییا من ئەوە مللەتێ مە، چ موسڵمان، چ ئێزدی، چ مەسیحی، هەر كەس ل ڤانە چ عەرەب، چ توركمان ئەڤێت كو ئەم پێكڤە د ڤی وڵاتیدا دژین، بەرپرسیارییا مە یا هەڤبەشە و پاشەڕۆژا مەژی پێكڤە یا گرێداییە، هیڤیا مە ئەوە ب تفاق و ئێكبوون ب ئانەهییا خودێ پێنگاڤێن مەزن بەرەف پاشەڕۆژێ بهاڤێژین.
هون هەمی لایەك دیسا بخێر بێن سەر چاڤا و زۆر سوپاس بۆ ئامادەبوونا وە.