ته‌رمی هونه‌رمه‌ند "باكوری" له‌ عه‌نكاوه‌ به‌ خاك سپێردرا

ئه‌مڕۆ پێنجشەممە 3ی 11ی 2022، تەرمی هونەرمەندی دێرین و پێشەنگ مامۆستا (باکووری) لە گۆڕستانی عەنکاوە بە خاکسپێردرا.
له‌ رێوڕه‌سمی ناشتنی ته‌رمی هونه‌رمه‌ند وتاری هەریەک لە سەرۆکی هەرێمی کوردستان و پارێزگاری هەولێر و بەڕێوەبەری گشتی ڕۆشنبیری و هونەری هەولێر و بنەماڵە خوێندرایەوە و چەپکێ گوڵی ڕێز و شانازیی لە سەر گۆڕی دانرا.
 شایانی باسه‌ ئه‌مڕۆ یەکەم ڕۆژی پرسەکەیتی لە هۆڵی رجا‌و لە شارۆچکەی عەنکاوە.
هونه‌رمه‌ند ( ئه‌ندریۆس ئیسرائیل خه‌ممۆ ) ناسراو به‌ باكوری ئه‌م هونه‌رمه‌نده‌ له‌ (5/11/1928) له‌ قشڵه‌ی شاری كۆیه‌ له‌دایكبووه‌ بووه‌،له‌به‌هاری  ساڵی (1952) له‌ شاری به‌غدا ده‌چێته‌ ڕادیۆی كوردی به‌غدا و پێوه‌ندی به(كامیل ئه‌مین عه‌بدولكه‌ریم حاجی عه‌باس )ناسراو به‌ (‌كامیلی كاكه‌ مین( 1913_1987) ه‌وه‌ ده‌كات،ئه‌و كات به‌ڕێوه‌به‌ری ڕادیۆ ده‌بێت.كاتی تاقیكردنه‌وه‌ بۆ دیاری ده‌كرێت و له‌لا‌یه‌ن لیژنه‌ی هه‌لسه‌نگاندنی ده‌نگه‌وه‌ تاقیده‌كرێته‌وه‌ له‌لایه‌ن ئه‌م هونه‌رمه‌ندانه‌وه‌( عه‌لی مه‌ردان ، ڕه‌فیق چالاك و ئه‌حمه‌د خه‌لیل) دوای په‌سه‌ندكردنی ده‌نگی وه‌ك گۆرانیبێژی ڕادیۆ وه‌رده‌گیرێت، كامیلی كاكه‌مین وه‌ك چۆن نازناوی بۆ هه‌ندێك له‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ی ڕادیۆی كوردی داناوه‌ ، بیر له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ ناوێك بۆ هونه‌رمه‌ند هه‌ڵبژێرێت ، دواتر به‌ ( باكووری) ده‌ناسرێت و به‌و شێوه‌یه‌ نازناوی هونه‌ری بڵاوده‌بێته‌وه‌.

تێكه‌ڵاوبوون به‌دنیای هونه‌ری مۆسیقا و گۆرانی ئه‌و ناوه‌ دوورودرێژه‌ی له‌كۆل مامۆستا باكووری یش كردۆته‌وه‌ ،
باكووری هونه‌رمه‌ند  له‌دایك و باوكێكی ئاسووری له‌ڕێكه‌وتی (5/11/1928) له‌ قشڵه‌ی شاری كۆیه‌ له‌دایكبووه‌ ، باوك و دایكی هونه‌رمه‌ند له دێی ( صاتیبه‌گ ) و ( خه‌راشك ) سه‌ربه‌شاری وانی باكوری كوردستان له‌دایكبوون، له‌سه‌ره‌تای بیسته‌كانی سه‌ده‌ی پێشوو دێنه‌ شاری كۆیه‌و له‌( قشڵه‌ی كۆیه‌) نیشته‌ جێ ده‌بن .
مامۆستا باكووری له‌ساڵی (1935)  چۆته‌ به‌رخوێندن و قۆناغی سه‌ره‌تایی و ناوه‌ندی له‌شاری كۆیه‌ له‌ (1946) ته‌واو كردووه‌ ،له‌ قۆناغی سه‌ره‌تایدا له‌ڕێی وانه‌ی سروود و خوێندنی سروود  له‌گۆڕه‌پانی قوتابخانه‌ هه‌ست به‌توانا و ده‌نگخۆشیی هونه‌رمه‌ند كراوه‌و  مامۆستا ( شه‌فیق سابیر) یه‌كه‌م هانده‌ری بووه‌، هه‌روه‌هاژینگه‌ی خانه‌واده‌كه‌ی له‌به‌ر ئه‌وه‌ی باوكی ده‌نگی خۆش بووه‌ و ئه‌و فه‌رهه‌نگ و هونه‌ری ستران و لاوكه‌ی باكووری كورستانی له‌گه‌ڵدا ژیاوه‌و شه‌وانه‌ له‌گه‌ڵ هاوڕێكانی لاوك و سترانه‌ كۆنه‌كانی ده‌ڤه‌ری وان ی خوێندووه‌ و ده‌نگی هونه‌رمه‌ند( كاوێس ئاغا)  به‌به‌رده‌وامی له‌ ماڵه‌كه‌یاندا له‌ڕێی گرامافۆنه‌وه‌ بیستراوه‌ ، ئه‌وه‌ش هۆكارێكی دیكه‌یه‌ له‌سه‌ر هونه‌رمه‌ند باكوری،  له‌به‌ر ئه‌وه‌ی قۆناغی ئاماده‌یی له‌ كۆیه‌ نه‌بووه‌ ، باوكی هونه‌رمه‌ند به‌هۆی پیشه‌كه‌ی ( پۆلیس ) بووه‌ شوێنی كاره‌كه‌ی ده‌گوازرێته‌وه‌ بۆشاری هه‌ولێر و ،  له‌ هه‌ولێر  هونه‌رمه‌ند پۆلی چوار و پێنجی ئاماده‌یی به‌شی (وێژه‌یی ) ته‌واو ده‌كات ، بۆ درێژه‌دان به‌خوێندن له‌ساڵی (1952) ڕووده‌كاته‌ شاری به‌غداو له‌ كۆلیژی  ( دارالمعلمین عالیه‌ ) به‌شی زمانی ئینگلیزی وه‌رده‌گیرێت ،له‌هه‌مان ساڵدا ده‌چێته‌ ڕادیۆی كوردی به‌غدا، دوای چوار ساڵ خوێندن به‌سه‌ركه‌وتوویی بڕوانامه‌ی ده‌رچوون وه‌رده‌گرێت، له‌ساڵی (1957)  وه‌ك مامۆستای زمانی ئینگلیزی ، له‌ناوه‌ندی كوڕانی كۆیه‌ كه‌پێشتر خۆی قوتابی بووه‌ له‌و قوتابخانه‌یه‌ داده‌مه‌زرێت ، هونه‌رمه‌ند ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ شاره‌كه‌ی( حاجی قادر و سێوه‌و تایه‌رتۆفیق و دڵدار ) به‌ڵام  به‌ته‌نیا تا ساڵی (1959) خانه‌واده‌كه‌ی به‌یه‌كجاری ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ كۆیه‌.

ده‌ستپێكی كاری هونه‌ری مامۆستا باكوری ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سه‌ره‌تای ساڵانی په‌نجاكانی سه‌ده‌ی پێشوو له‌ڕادیۆی كوردی به‌غدا و ئاشنابوونی به‌ هونه‌رمه‌ندانی كورد و عه‌ره‌ب .
مامۆستا باكووری به‌دامه‌زرێنه‌ی تیپی مۆسیقای باواجی له‌كۆیه‌ داده‌نرێت، یه‌كێك له‌قوتابییه‌كانی مامۆستا هونه‌رمه‌ند ( زاهیر محه‌مه‌د) سه‌باره‌ت به‌ سه‌ره‌تای هاتنه‌وه‌ی هونه‌رمه‌ندبۆ شاری كۆیه‌ ده‌كات ( كاتێكیش مامۆستا باكووری  له‌ساڵی (1957) وه‌ك مامۆستای وانه‌ی ئینگلیزی بۆ ناوه‌ندی كۆیه‌ هات ، به‌هۆی ئه‌و مامۆستایه‌وه‌ له‌بواری موزیك  و ئامێرژه‌نیندا زیاتر ده‌ركه‌وتین ، ئێمه‌ چه‌ند كه‌سێك بووین له‌قۆناغی سه‌ره‌تایی بووین مامۆستا باكووری هه‌وڵیدائێواران له‌قوتابخانه‌ كۆببینه‌وه‌) (3)

چالاكییه‌ هونه‌رییه‌كانی مامۆستا باكووری لێره‌وه‌ زیاتر گه‌شه‌ ده‌كات و ده‌ناسرێت و په‌یوه‌ندی دۆستانه‌و هونه‌رییانه‌ی له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ندانی ( تیپی مۆسیقای مه‌وله‌وی)  و هونه‌رمه‌ندانی دیكه‌ی شاری كۆیه‌و هه‌ولێر فراوانتر ده‌بێت، له‌سه‌ر ده‌ستی هونه‌رمه‌ند ئه‌م قوتابیانه‌ بۆیه‌كه‌م جار فێری مۆسیقاده‌بن  وه‌ك :

1/ زاهیر محه‌مه‌د ئیبراهیم  (ڤیۆلۆن)

2/ئیبراهیم فه‌ره‌جوڵڵا   (ڤیۆلۆن)

3/ ئه‌كره‌م باقی  (عوود)

4/ سه‌ردار ئه‌حمه‌د(شمشاڵ)

5/ جان تۆماس (ده‌ف)

6/ نه‌شئه‌ت حه‌مید (ده‌ف)

7/ عه‌ونی عه‌لی مه‌ولود (ته‌پڵ)

8/كاكه‌ مه‌م قادر (عوود)

9/حه‌مید ئیسماعیل (كه‌مان)

10/ یوسف باكووری ( ئۆكۆردیۆن) (4)

یه‌كێكی دیكه‌ له‌ قوتابییه‌كانی كه‌ زۆر به‌ئه‌مانه‌ت و به‌ئه‌مه‌كه‌و‌ باس له‌ڕۆڵی مامۆستا باكوری ده‌كات كه‌ ڕۆڵی هه‌بووه‌ له‌فێركردنی ئامێری موزیكدا ئه‌ویش هونه‌رمه‌ند ( سه‌ردار ئه‌حمه‌د عه‌بدولڵا 1945 _17/3/2019) ده‌ڵێت: ( مامۆستا باكووری ده‌ورێكی سه‌ره‌كی هه‌بوو كه‌ بگه‌مه‌ ئه‌و پایه‌ و ببم به‌ هونه‌رمه‌ند ) (5) 

 باكووری یه‌كێك بووه‌ له‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ی شاری كۆیه‌ له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ند (سێوه‌) كه‌به‌شداری هه‌ردوو ئاهه‌نگی شاری هه‌ولێر و كۆیه‌ ، ساڵی (1957) كۆمه‌ك كۆكردنه‌وه‌ بۆ زیان لێكه‌وتووانی لافاوه‌كه‌ی شاری سلێمانی.

له‌ساڵی (1961) وه‌ك كاری مامۆستایه‌تیه‌كه‌ی ڕاژه‌كه‌ی ده‌گوازرێته‌وه‌ بۆ شاری هه‌ولێر و نیشته‌جێ ده‌بێت ، له‌هه‌ردوو بواره‌كه‌دا وانه‌ وتنه‌وه‌و هونه‌ر به‌رده‌وام ده‌بێت، باكووری خاوه‌نی كه‌سایه‌تییه‌كی هێمن و له‌سه‌ر خۆ ، به‌ڵام كه‌سێك بووه‌ هه‌میشه‌ حه‌زی له‌گه‌شت و سه‌یران و به‌زم و كۆڕو كۆبوونه‌وه‌ی دۆست و یاران و باده‌ نۆشین ‌بووه‌ ، له‌هه‌ر شوێنێك بانگهێشت كرابێت خۆیی و ئامێری عووده‌كه‌ی له‌وێ بوون و خۆشیی و شادی و خه‌نده‌ی به‌ ڕۆحی ئاماده‌بووان به‌خشیوه و هه‌میشه‌ ژیانی خۆشویستووه گه‌شبین بووه‌‌‌، هونه‌رمه‌ند دوای ئه‌و میژووه‌ جوان و پرشنگداره‌ له‌ناوه‌ڕاستی ساڵی نه‌وه‌ده‌كانه‌وه‌  خۆی زیاتر سه‌رقاڵی نووسین كردووه‌، وه‌ك پێشتر ئاماژه‌م پێدا چه‌ند كتێبێكی به‌چاپ گه‌یاندووه‌ ، جگه‌ له‌ڕۆژنامه‌و گۆڤاره‌كان وتار و نوسینی هه‌بووه‌،  سوپاس بۆ خامه‌ی جوانی و خه‌رمان به‌ره‌كه‌ت كه‌به‌و به‌رهه‌مه‌ جوانانه‌ كتێبخانه‌ی كوردی ئاوه‌دان كردۆته‌وه‌ :

1/ یه‌كه‌م كتێبی ، بابه‌تێكی وه‌رگێڕان بووه‌ له‌زمانی ئینگلیزییه‌وه‌ بۆ كوردی به‌ناوی  ( چۆنیه‌تی گۆرانی گوتن)

2/ سێ به‌رگ له‌ كتێبی (گۆرانیبێژه‌ نه‌مره‌كان) كه‌ پێكهاتووه‌ له‌ (699) لاپه‌ڕه‌ و، هه‌ڵدانه‌وه‌ی لاپه‌ره‌ جوان و شیرینه‌كانی ( 47) هونه‌رمه‌ندی نه‌ته‌وه‌كه‌مان .

3/ كتێبی  چیرۆكی هه‌ندێ گۆرانی كوردی ڕه‌سه‌ن .

4/  كتێبی  ته‌مه‌نێك ، گۆرانی و ئاوازو مۆسیقا و خۆشخوانی.

5/ كتێبی تیپی مۆسیقای باواجی كۆیه‌ له‌ (1957 تا 2008)

6/ كتێبی ئیزگه‌ ، مێژووی دامه‌زراندنی ڕادیۆی به‌غدای عه‌ره‌بی و به‌شی كوردی.

مامۆستا باكووری به‌هۆی ئه‌و ئه‌زموونه‌ دوورو درێژ و لێوریژه‌ له‌هونه‌ر بۆته‌ سه‌رچاوه‌و هه‌میشه‌ سوود له‌زانیارییه‌كانی وه‌رگیراوه‌ و خاوه‌نی ئه‌رشیفێكی زۆر ده‌وڵه‌مه‌ندی بواری هونه‌ری موزیك و گۆرانی كوردییه وه‌ك ( وێنه‌ و قه‌وانی گرامافۆن)‌،
هونه‌رمه‌ندله‌ماوه‌ی ژیانی هونه‌ریدا چه‌ندجارێك خه‌ڵاتی ڕێزلێنانی پێ به‌خشراوه‌و و ڕێز له‌مێژووی هونه‌ری گیراوه‌ ، هه‌روه‌ها خاوه‌نی دووه‌مین خه‌ڵاتی (ماملێ )یه‌ له‌ساڵی (2010) كه‌له‌لایه‌ن مه‌ڵبه‌ندی هونه‌ری ماملێ وه‌ پێبه‌خشراوه‌و ،  باكووری  هونه‌رمه‌ند یه‌كێك بووه‌ له‌ ده‌سته‌ی دامه‌زرێنه‌ری (بنكه‌ی مه‌قام) له‌شاری هه‌ولێر .
هونه‌رمه‌ند باكوری دوێنی له‌ شاری هه‌ولێر له‌ ته‌مه‌نی 94 ساڵی كۆچی دوایكرد.

ئا- كامران