جەستەمان ناتوانێت ئاوی پێویست بەرهەم بهێنێت

ئاو ماددەیەكی خۆراكی سەرەكییە، جەستەمان ناتوانێت ئاوی پێویست بەرهەم بهێنێت بۆ ئەوەی بژی، بۆیە پێویستە ئاو لە ڕێگەی خۆراك و شلەمەنیەكانەوە بەكاربهێنین بۆ ئەوەی بژین.
مانەوە لە ئاودا پێكهاتەیەكی سەرەكییە بۆ تەندروستی باش، بەڵام زۆر كەس حەزیان لە خواردنەوەی ئاوی سادە نییە بەو ڕادەیە، بۆیە زۆرێك لە توێژینەوەكان بەدوای ڕێگەی تەندروستتردا گەڕاون بۆ ئەوەی یارمەتی جەستە بدەن بە شێداری بمێنێتەوە.
لێرەدا دە بیرۆكە دەخەینە روو....
تامی بێ شەكری تێبكە.. هەوڵبدە میوەی بێ شەكر بخەیتە ناو ئاوەوە بۆ ئەوەی زیاتر سەرنجڕاكێش بێت. كۆزەیەك لەناو سەلاجەدا دابنێ و شەوێك بیخە سەر ئاگر تا ڕۆژی دواتر بۆت سارد بێتەوە. دەفرێك پڕ بكە و لەگەڵ خۆت بیبە بۆ هەموو شوێنێك!.
هەندێك میوەی تازە تێبكە..هەندێك پارچەی لیمۆ، ، كاڵەك، ئەناناس، یان پرتەقاڵ بخەرە ناو شووشەی ئاوەكەتەوە بۆ ئەوەی تامێكی سروشتی هەبێت. ئەگەر بوتڵەكە لەناو سەلاجەدا هەڵبگیرێت، ئەوا میوەكە نزیكەی سێ ڕۆژ بە تازەیی دەمێنێتەوە.
مەنجەڵێك چای سەهۆڵاوی ئامادە بكە.. چەندین ڕێچكەی نایابی بێ شەكر لە ئینتەرنێتدا هەیە. هەروەها چا بەشدارە لە وەرگرتنی شلە. چای سەوز، یان چای ڕەش، لە ئاوی كوڵاودا نوقم دەكرێت و دواتر بۆ ماوەی شەوێك لەسەر كەوانتەرەكە سارد دەكرێتەوە پێش ئەوەی بخرێتە ناو سەلاجە.
كەمێك خواردنەوە تازەگەرییەكان بخەرە ناو ئاوەكەوە..بڕێكی كەم لە شەربەت لە ئاودا بەدیلێكی تەندروستە بۆ خواردنەوەی خواردنەوە گازییەكانی شیرینكراوی شەكر یان شەربەتی میوە.
ئامادەكردنی شلەیەكی میوە.. بەیانیان میوەی تازە و سەهۆڵ و ئاو لە ماڵەوە تێكەڵ بكە و بیخۆرەوە بۆ ئەوەی لە ڕۆژدا ڕێژەی شلە زیاد بكات.
خواردنەوەی خێرا..ئەگەر پێت باشە خواردنەوەیەك بە خێرایی دروست بكەیت بەبێ ئەوەی چاوەڕێی سارد بێتەوە یان بەرز بێتەوە، دەتوانیت یەكسەر چای میوەكەت بە بەكارهێنانی ئاوی سارد دروست بكەیت. هەروەها دەتوانیت سوود لە شەربەتی خۆراكی ئامادەكراو وەربگریت، كە كەمتر شەكری زیادكراوی تێدایە.
پێش ئەوەی هەر شتێك بخۆیت، پەرداخێك ئاو بخۆرەوە.
خوو بگرن پێش هەموو خواردنێكی كەم یان ژەمێك پەرداخێك ئاو بخۆنەوە.
خواردنی سەوزە و میوەی دەوڵەمەند بە ئاو..زۆرێك لە سەوزە و میوە ڕێژەیەكی زۆر ئاویان تێدایە. هەندێك لە باشترینەكان بریتین لە توو، پرتەقاڵ، ترێ، گێزەر، كاهوو، قەیسی، سپێناخ و هەروەز. قاپێكی پڕ لە میوەی بڕاو بۆ خواردنێكی كەم لەناو سەلاجەدا هەڵبگرە.
بوتڵی ئاو بەكاربهێنە.. بەڕۆژ لەگەڵ خۆت بیبە و شەویش لە تەنیشت جێگاكەتەوە بیهێڵەرەوە.
بۆچی ئاو گرنگە؟
ئاو بۆ زۆر لایەنی كاركردنی جەستە زۆر گرنگە. نزیكەی نیوەی خوێنمان "پلازمای خوێن"ە، كە زیاتر لە سەدا 90 ئاوی تێدایە. پلازمای خوێن پێویستە بۆ گواستنەوەی وزە و ماددە خۆراكیەكان و ئۆكسجین بۆ خانەكانی لەش كە زۆرترین پێویستیان پێیەتی.
ئاو یارمەتی نەهێشتنی پاشەڕۆ دەدات لە ڕێگەی گورچیلەوە. هەروەها یارمەتیدەرە بۆ ئەوەی جومگەكان "چەوركراو" بمێننەوە، كۆئەندامی هەرس كار بكات، پلەی گەرمی جەستە كۆنتڕۆڵ بكات و پێست چەور و پتەو بێت.
ئەگەر ئاوی پێویست بەكارنەهێنیت، لەوانەیە نیشانەكانی وشكبوونەوەت بۆ دەربكەوێت وەك سەرئێشە، سەرگێژخواردن، ماندوێتی، كەمبوونەوەی تەركیز، قەبزی و وشكبوونەوەی دەم. ئاوچنیانی توند ئەگەری تووشبوون بە بەردی گورچیلە و هەوكردنی بۆری میز زیاد دەكات.
چەند شلە پێویستە؟
بڕی ئەو شلەمەنیانەی كە پێویستمانە لەگەڵ پیربوونماندا دەگۆڕێت و كێشی لەش زیاد دەكات بۆیە پێویستیەكانمان كەم دەبێتەوە. بۆیە منداڵی تازە لەدایكبوو پێویستی بە شلەی زیاترە (هەر كیلۆگرامێك لە كێشی جەستەی) لە چاو دایك و باوكی، هەروەها كەسانی بەتەمەن پێویستیان بە شلەی كەمتر هەیە لە چاو گەورەساڵانی گەنج.
پێویستی شلە پەیوەندی بە پێداویستی میتابۆلیكەوە هەیە و لە كەسێكەوە بۆ كەسێكی تر جیاوازە. گۆڕانی ئاسایی ئاو لە گەورەكاندا نزیكەی لەسەدا 4ی كۆی كێشی جەستەیە لە ڕۆژێكدا.
كەواتە بۆ نموونە ئەگەر كێشت 70 كیلۆگرام بێت (154 پاوەند)، نزیكەی 2.5 بۆ 3 لیتر ئاو لە ڕۆژێكدا لەدەست دەدەیت (ئارەقەش ناكەێتەوە). ئەمەش واتە پێویستە ئەم بڕە ئاوە لە خواردن و خواردنەوەكان بخۆیت بۆ ئەوەی خۆت بە شێداری بمێنێتەوە.
ئەو كەسانەی كە پێویستیان بە گرنگیدانی زیاترە
هەندێك كەس مەترسی زیاتریان لەسەرە بەهۆی وشكبوونەوەی لەشدا كاریگەری نەرێنی تەندروستییان لەسەرە و پێویستە گرنگییەكی تایبەت بە خواردنی شلەمەنی بدەن.
ئەو گرووپانەی كە زۆرترین ئەولەویەتیان پێدراوە بریتین لە منداڵی بچووك و ژنانی دووگیان و كەسانی بەساڵاچوو. ئەم گروپانە بەهۆی زۆر هۆكارەوە مەترسی زیاتریان لەسەرە، لەوانە پێویستی ئاوی تاڕادەیەك زیاتر بۆ هەر كیلۆگرامێك لە كێشی جەستە، كەمبوونەوەی توانای دیاریكردن و وەڵامدانەوەی نیشانەكانی وشكبوونەوەی لەش، هەروەها بەربەست لەبەردەم وەرگرتنی شلەی بەردەوام.
خێزان و هاوڕێیان دەتوانن ڕۆڵێكی گرنگ بگێڕن لە پاڵپشتیكردنی خۆشەویستان بە خواردنەوە تەندروستەكان بۆ ئەوەی شێداریان هەبێت، بەتایبەتی لە كاتی كەشوهەوای گەرمدا.